Hamilelik

Hamile kaldığımda ne tür belirtiler yaşarım?

Hamilelikten emin olmanın tek ve en iyi yolu, hamilelik testi uygulayıp pozitif sonuç almak olsa da vücudunuz öncesinde size bazı belirtiler vermektedir. Hamileliğin başında kadınların çoğu bu semptomları fark etmese de bir kısmı hamilelik belirtilerini hissederler. Bu belirtiler hamilelik testi yapmak için geçerli bir neden olabilir.

Meme başlarının koyulaşması: Hamilelikle birlikte vücutta değişen hormon seviyeleri sebebiyle meme başlarının çevresindeki dairesel bölgeler daha da koyulaşıp genişleyebilir.

Hassas göğüs ve göğüs uçları: Ağrılı, sızlayan, şişmiş ve hassas göğüsler hamileliğin ilk belirtilerindendir. Bu durum döllenmeden birkaç gün sonra başlar ve hamilelik boyunca artış gösterebilir.

Meme başı çevresindeki küçük kabarcıklar: Meme başlarının çevresindeki dairesel bölgede bulunan daha önce çok da dikkat çekmeyen küçük kabarcıklar sayıca artarak daha belirgin hale gelebilir. Bu kabarcıklar meme başlarını ve çevresini rahatlatmak için yağ üreten bezelerdir ve bunların belirginleşmesi, vücudun emzirme dönemine hazırlık yaptığını göstermektedir.

Hafif kanama: Döllenmeden genellikle 5 ila 10 gün sonra adet döneminden daha erken bir dönemde hafif vajinal kanama yaşanabilir. Bu kanama, adet kanamasından farklı olarak orta koyulukta pembe renktedir.

Daha sık idrara çıkma: Değişen hormon seviyeleri yalnızca kan miktarında değil, idrar miktarında da artışa ve çok sık idrara çıkılmasına sebep olur. Ayrıca hamilelik döneminde böbrek verimliliği artar ve vücut atık maddelerden daha hızlı temizlenir. Rahmin genişlemesi de idrar torbasına baskı yapmakta ve idrar torbasının hacmini küçültmektedir. İdrar torbasının küçülmesiyle daha sık tuvalete çıkma ihtiyacı olmaktadır.

Halsizlik: Vücudunuz fetüsü geliştirmeye odaklandıkça diğer işlevleri için daha az enerjisi kalacaktır. En başta plasentayı yapması ve tamamlaması ilk 3 ayın sonuna kadar sürecek ve bu süreçte kadının hormon seviyeleri ve kan üretimi ciddi düzeyde artacaktır. Kalp atışı daha hızlı, kan şekeri daha düşük, metabolizması daha hızlı olduğu için vücut daha fazla enerji harcayacaktır. Haliyle daha fazla besin ve suya ihtiyaç duyacaktır. Bu durumlar düşünüldüğünde vücuttaki halsizlik hissi kaçınılmaz hale gelecektir. Plasentanın tamamlanmasından sonra ve değişen hormonal ve duygusal düzene alıştıktan sonra vücut biraz daha canlanacaktır.

Bulantı: Bulantı ve kusma şikayetleri hamileliğin başında da yaşanabileceği gibi genellikle altıncı hafta gibi hissedilmeye başlanır. Araştırmalara göre hamile kadınların yaklaşık dörtte üçü mide bulantısı ve kusma yaşamaktadır. Mide bulantısının nedeni tam olarak tespit edilememiş olsa da yüksek düzeyde hamilelik hormonu, yükselen östrojen düzeyi ve hamile kadınların koku alma hassasiyetlerinin artmasının mide bulantısına yol açtığı düşünülmektedir. Tüm hamile kadınlarda aynı şiddette mide bulantısı ve kusma görülmez.

Koku hassasiyeti: Koku alma duyusunun keskinleşmesi yeni hamile kalmış kadınların hissettikleri ilk değişikliklerden biridir.

Şişkinlik: Şişkinlik hissi hamileliğin çok erken döneminden itibaren başlayabilir ancak bu şişkinliği adet öncesi şişkinlikten ayırt etmeniz zor olabilir. Şişkinlik hissi değişen hormon düzeyiyle alakalı olabilir.

Vücut sıcaklığında yükselme: Hamilelikle birlikte vücut sıcaklığı 1 derece kadar yükselebilir ve hamilelik boyunca yüksek kalabilir. Bu durum kişiden kişiye göre değişkenlik gösterebilir.

Adet kanamasında gecikme: Özellikle normalde adetleriniz çok düzenliyse ve adet kanamanız beklediğiniz tarihte başlamadıysa hamile olduğunuzdan şüphelenmeye başlayabilirsiniz.

Hamilelik teşhisi nasıl konur?

Hamilelik teşhisi koymanın en doğru yöntemi modern tıp olmasının yanında bu durumu anlamanızın birçok yolu da vardır.

Evde yapılabilen hamilelik testleri:

Bu tür hamilelik testlerinin tamamı plasenta tarafından üretilen ve idrarda bulunan hamilelik hormonunun (insan koriyonik gonadotropin (hCG)) düzeyini ölçerek sonuç verir. Döllenmeden sonraki 6 ila 12 gün içerisinde kanda ve idrarda bu hormon gözlemlenmeye başlar ve ölçümlenebildiği andan itibaren testlerden pozitif sonuç alınabilir. Fakat bu tür testler için belirli bir zaman beklemeniz gerekir. Adet gününe kadar sabredilirse bu testlerden doğru sonuç alınması ihtimali %90’a kadar çıkar. Unutulmaması gereken nokta ise bu testlerin tıbbi bir test veya kontrolle doğrulanması gerektiğidir.

Kan tahlili:

Kan tahlili sayesinde döllenmeden sadece bir hafta sonra bile %100’e yakın tanı konulabilir. Kandaki hamilelik hormonu, hamilelik ilerledikçe yükseldiği için hormon düzeyine göre hamileliğin başlangıç tarihi de belirlenebilir.

Doktor muayenesi:

Doğruluk payı çok yüksek olan evde yapılan testler veya kan tahlillerinin yanında bir de doktor muayenesi gereksiz görülebilir. Ancak her şey yolunda olsa dahi, ilk kontrol için doktora gitmek ve sağlık hizmetlerinden yerinde faydalanmak kesinlikle doğru ve gereklidir.

Anne Karnında Ay Ay Bebek Gelişimi

Bebeğin anne karnında gelişimi üç trimestr (üç aylık, üç dönem) halinde incelenir. Son adet tarihi hamileliğin başlangıcının ilk günü olarak kabul edilir. Bu hesaplamaya göre hamilelik yaklaşık 40 hafta sürer (9 ay 10 gün).

Birinci Trimester - İlk Üç Aylık Dönem

Bu dönemde bebeğin organ gelişimi başlar ve tamamlanır. Anne adayı ise hamileliğe uyum sağlamaya başlar. Anne karnındaki ilk 8 haftalık dönemde, hücre ve organ taslakları oluşur. Bu dönemde annenin zararlı maddelere maruz kalması son derece tehlikeli ve sakıncalıdır. Vajinal kanamalar ve kramplar bir düşük habercisi olabilir. Bu gibi durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.

4. Hafta

Adet görme gecikir, fiziksel ve ruhsal değişiklikler meydana gelir. Adet öncesi yaşanan değişikliklere (halsizlik, yorgunluk hissi ve göğüslerde dolgunluk gibi) yakın belirtiler olur.

8. Hafta

Bebeğin boyu 15-20 mm civarındadır. Hareket etmeye başlamış olsa da, bu hareketler ancak 16-20. haftalar arasında fark edilebilecektir. Bu haftada bebeğin dili, dudakları gelişir ve dişleri oluşmaya başlar. Yemek borusu ve nefes borusu birbirinden ayrılır. Akciğerlerin gelişimi bu hafta daha da hızlanır. Kalp kapakçıkları ve 4 odacık fark edilmeye, bağırsakları belirgin hale gelmeye başlar ve göz kapakları kıvrım şeklinde belirir. Bebeğin kıkırdak halindeki iskeleti artık sertleşmeye başlayacaktır. Bu dönemde rahim bir portakal kadar büyüdüğü için kasılmalar yaşanabilir. Annenin cildinde problemler, sivilce ve yağlanma olabilir. Bu değişimler genellikle birinci trimesterin sonunda ortadan kaybolur.

12. Hafta

Bebeklerin böbrekleri artık daha iyi çalışıyordur ve 10. haftadan itibaren bebek idrar üretmeye başlar. Üretilen idrar, amniyos sıvısı içine boşalarak sıvının devamlılığını sağlar. 12. hafta sonunda artık bebeğin bütün organları gelişimini tamamlamış ve hacim olarak büyümeye başlamışlardır. Boyu yaklaşık olarak 70 mm kadar olmuştur. Yüz belirginleşmeye başlar, tırnakları ortaya çıkar, saçları ve tırnakları uzamaya başlar. Bebeğin bağırsakları hareketlenmeye başlar. Dış genital organlar gelişimini tamamlamamıştır; fakat kızlarda dudaklar, erkeklerde ise penis ayırt edilebilir. Büyüyen rahim anneyi eskisi kadar rahatsız etmeyecek ve sık idrara çıkma ve midede yanma şikayetleri azalacaktır fakat hamileliğin son döneminde bu şikayetler tekrar ortaya çıkacaktır. Yine bu haftada kan hacminin artmasından dolayı baş dönmeleri, baş ağrıları gibi şikayetler olabilir. Buna karşılık bulantı ve yorgunluk şikayetleri azalacaktır.

İkinci Trimester - İkinci Üç Aylık Dönem (14-26. Hafta)

Hamilelik döneminde en çok rahat edilen dönemdir. Bu dönemde hamileliğin erken dönemlerinde ortaya çıkan şikayetler önemli ölçüde kaybolmuş ve vücut hamileliğe uyum sağlamıştır.

16. Hafta

Bebek, yüz kasları geliştiği için ağzını açıp kapatabilir ve göz kapaklarını hareket ettirebilir. Yüz daha da belirginleşmiş, gözleri ve kulakları yerli yerindedir. Bağırsaklarında dışkı birikmeye başlamış ve dolaşım sistemi tam işlevini yapmaya başlamıştır. Göbek kordonu olgunlaşmıştır ve bebeğin eşi olan plasenta bebekle aynı büyüklüğe gelmiştir. Bebeğin solunuma ve ışığa karşı refleksi başlar. Bu haftanın sonuna doğru ultrasonda bebeğin cinsiyeti öğrenilebilir. Bebek bu haftada daha da hareketlenecektir.

20. Hafta

Bebeğin boyu 25 cm, ağırlığı yaklaşık olarak 400-450 gram civarına ulaşmıştır. Cilt kalınlaşmaya, koku, tat, duyma, görme ve dokunma duyuları aktif olmaya başlar. Vücudunu kaplayan tüyler yoğun olarak baş ve boyun bölgesinde görülür. Erkek bebeklerin testisleri karından torbaya doğru ilerlerken kız bebeklerin ise yumurta hücresi üretim süreci tamamlanmıştır. Annede, rahmin üst tarafı göbek hizasına kadar gelir ve göbek deliği ile kasığın arasında koyuluk oluşmaya başlar. Buna “linea nigra” denir ve doğumdan sonra kaybolacaktır. Rahmin genişlemesi nedeni ile mideye, böbreklere ve ciğerlere baskı artacağı için zaman zaman nefes almakta zorlanma ve idrara sık çıkma yaşanabilir.

24. Hafta

Bebeğin boyu yaklaşık 28-30 cm, ağırlığı ise 550-650 gram civarındadır. Bu haftadan itibaren bebeğin annesinden bağımsız, annesinin vücudu dışında yaşamını devam ettirebilme şansı vardır. Bu haftada bebeğin akciğerlerindeki damar yapıları olgunlaşır ve neredeyse bütün organları işlevlerini yerine getirmeye başlar. Hormonların etkisi ile bu dönemde annede diş eti kanamaları, diş etlerinde çekilmeler, hatta ileri safhalarında diş dökülmeleri meydana gelebilir. Bu tarz şikayetler olduğunda bir diş hekimine başvurulmalıdır.

Üçüncü Trimester- Son Üç Aylık Dönem (27-41. Hafta)

28. Hafta

Bebeğin boyu yaklaşık 35-38 cm, ağırlığı ise 1100-1200 gram civarına ulaşmıştır. Bebekte saçlar uzamış ve kaşlar gelişimini tamamlamıştır. Bebek, gözlerini açıp kapatır, uyku ve uyanıklık evreleri geçirir. Vücudu yağ depolamaya başlamıştır ve bu yağ doğumdan sonra vücut ısısının ayarlamasında önemli rol oynayacaktır.

Annede, rahmin üst noktası neredeyse kaburgalara kadar gelmiştir. Bu dönemde bacaklardaki kramplar, varisler, cilt kuruluğu, bel, sırt ağrısı, çarpıntı ve hazımsızlık şikayetleri artabilir. Varsa hemoroid problemi daha da kötüleşebilir. Yüksek tansiyon, hamile ve bebek için tehlike oluşturacağından bu haftadan itibaren tansiyonun daha sıkı takip edilmesi gerekir. Genellikle 26. haftadan itibaren adet sancıları gibi ve düzensiz aralıklarla karında kasılmalar hissedilebilir. Bu kasılmalar rahmi doğuma hazırlamaktadır. Erken doğum habercisi olabilecekleri için bu krampları dikkate almak gerekir. Kasılmaların düzenli olup olmadığını anlamak için avuç içi karnın üstüne konur ve kasılmaların sıklığı ve süresi ölçülür. Kramplar sıklaşırsa doktora başvurmak gereklidir.

32. Hafta

Bebek artık neredeyse 1800-2100 gram ağırlığında ve 40-42 cm boyundadır. Dışarıdan gelen uyarıları daha iyi algılayabilir. Önceki dönemlere göre büyüme hızı azalmıştır. Bu dönemde, daha da büyüdüğü için bebeğin yeri daralmış, bu nedenle bacakları ve dizleri tam bükülmüş, ayakları çapraz, kolları ve boynu öne doğru bükülmüş bir şekilde durur. Rahmin iyice büyümesi ve bebeğin baş aşağı durması nedeni ile bebeğin ayakları annenin kaburgalarına baskı yapabilir.

36. Hafta

Bebek yaklaşık 2500-2900 gram ağırlığında ve 46-48 cm boyundadır. Bebeğin yanakları, parmakları, kolları yağ depolamaya devam ettiği için daha belirginleşir. Bütün organ sistemleri gelişimini tamamlamıştır. Bu haftada annede uykusuzluk şikayetleri artabilir. Bunun nedeni bebeğin yavaş yavaş aşağı inmesi ve mesaneye baskının artmasıdır. Bu nedenle sık sık tuvalete gitme ihtiyacı duyulabilir.

38. Hafta

Bebek ortalama 3000 gram ağırlığında ve 49 cm boyundadır. Bebeğin, bağırsaklarında ‘mekonyum’ adı verilen dışkı birikmeye başlar ve bebek bu dışkıyı doğumdan sonraki 24 saatte çıkarır. Rahim ağzında rahmin içini ve bebeği dışarıdan gelebilecek mikroplardan koruyan kanlı sümüksü akıntı vardır ve bu sümüksü akıntının gelmesine ‘nişan gelmesi’ denir. Bu durum doğuma işaret niteliği de taşır.

40. Hafta

Bebeğin boyu yaklaşık olarak 50-52 cm ve ağırlığı da 3000-3500 gram civarına ulaşmıştır. Bebek kordonunun uzunluğu 50 cm kadardır. Bebeğin cildini kaplayan kremsi madde ve tüyler azalmaya başlar. Bu hafta itibari ile bebek artık gelişimini tamamlamış ve bebeğin başı doğum kanalı girişine yerleşip ve doğuma hazır hale gelmiştir. Bazı bebekler 41. haftaya da ulaşabilir.

Hamilelik Takibi:

Yaklaşık 280 gün süren hamilelik kadının hayatındaki en önemli dönemlerden biridir. Hekim gözetiminde muayene, sonografi ve bazı tanısal testlerin yapılması, hem annenin hem de bebeğin bu dönemi sağlıklı olarak geçirebilmeleri için önemli ve gereklidir.

Hamilelik takibi; hekim tarafından haftalara göre hangi testlerin gerekli olduğu ve önerildiği, ne tür ilaçlar kullanılacağı, hangi durumlarda kontrol gününü beklemeden bir sağlık kuruluşunun aranılması gerektiğinin anlatılması ve bebeğin anne karnında sağlık durumunun iyi olduğunu saptamak amacıyla yapılan testleri kapsamaktadır.

Bu takiplerde sonografik inceleme, anne kan basıncı ve vücut ağırlığı ölçümleri ile laboratuvar testleri belirli dönemlerde hastaya önerilir. Hamileliğin başlangıcında, uygun laboratuvar koşullarında rahim ağzından hücresel örnek alınması (servikal sitolojik tetkik) önerilmelidir. Bebekte kromozomal anomali varolup olmadığını anlamak için bebekte sonografik ölçüm (NT ölçümü) ve anne adayından kan testleri yapılması uygun ultrasonografi ve laboratuvar koşulları varlığında önerilir.

Hamilelik döneminde hangi testleri yaptırmam gerekiyor?

Hamilelik takibi, anne ve bebek için en az riskle doğumun gerçekleşmesi için yapılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda komplikasyon riski olan hastanın belirlenmesi, anne ve fetüsün sağlık durumunun değerlendirilmesi ve sorunlara müdahale edilerek en aza indirilmesi gerekmektedir.

Hamilelik İzlemleri:

Hamilelik izlemlerinde yer alan konular: eğitim, fiziksel muayene, danışmanlık, laboratuvar testleri vb. konulardır.

• Anne adayının riskli durumları erken dönemde fark edip sağlığını koruyabilmesi için hamilelik sürecinde en az 4 kere sağlık kontrolü gereklidir.
• Hamile izlemleri ilk 14 hafta içinde, 18-24. hafta arasında, 30-32. hafta arasında ve 36-38. hafta arasında kesinlikle yapılmalıdır.

Laboratuvar Testleri:

1. İzlem: İdrar tahlili, kan sayımı, kan grubu tayini ve Hepatit B tahlili yapılmalıdır.
2. İzlem: İdrar tahlili ve kan sayımı yanında glukoz tarama testi ve temel hamilelikultrasonu yapılmalıdır.
3. İzlem: İdrar tahlili ve kan sayımı yapılmalıdır.
4. İzlem: İdrar tahlili ve kan sayımı yapılmalıdır.

Hamilenin kronik hastalığı veya hamilelikte yaşadığı sağlık sorunları varsa, sorunlara ve şikayetlerine bağlı olarak ek idrar tahlili veya ekstra tahlillerde yaptırılmalıdır.

Hamilelikte Yapılması Önerilen Diğer Testler Şunlardır:

Toxoplazmai rubella, CMV ve TSH ilk muayenede yapılabilir.

İkili test (11-14. hafta): Down sendromu veya diğer kromozomal anomalisi olan bebeklerin erken dönemde saptanmasına yönelik bir tarama testidir.

Üçlü test (16-20. hafta): Down sendromu veya diğer kromozomal anomalisi olan bebeklerin erken dönemde saptanmasına yönelik bir tarama testidir.

Bebekte anomali şüphesi ve diğer bazı durumlarda tanı koymak amacıyla uygulanan invazif testler:

AS (Amniyosentez): En sık kullanılan invaziv testtir. Genellikle ileri anne yaşında ve ikili testte veya dörtlü testte risk çıktığında down sendromu taraması için hamileliğin 16-18. haftasında yapılır. Ayrıca nöral tüp defekti şüphesi ve bazı metabolik hastalık şüphesi olan durumlarda yapılır.

CVS (Koryon villüs biyopsisi): Hamileliğin ilk dönemlerinde plasenta erken gelişim aşamasında (villüsler) vajinal veya abdominal yoldan biyopsi alınması işlemine denir ve kromozom anomalisi taraması için yapılır. DNA çalışmaları için yeteri miktarda materyal elde edilebilen, fetüse doğrudan müdahale etmeyip fetal zarlara zarar vermeyen bir yöntem olduğu için tercih edilir.

Glukoz tarama testi: Hamilelikten dolayı şeker hastalığı olup olmadığının araştırılması için hamileliğin 24-28. haftaları arasında yapılır.

Referanslar:

1. Murkoff HE ve Mazel S. Bebeğinizi beklerken sizi neler bekler. ISBN: 975 331 120-5. 2013.
2. TC. Sağlık Bakanlığı Hamile bilgilendirme sınıfı eğitim kitabı. https://dosyaism.saglik.gov.tr/Eklenti/12616,20140925-85-hskdan-hamile-bilgilendirme-sinifi-hakkinda-genelge-2014-28pdf.pdf?0 adresinden Mart 2023 tarihinde ulaşılmıştır.
3. Türk Jinekoloji ve Obsterik Derneği Hamilelik takibi http://www.tjod.org/hamilelik-takibi/ adresinden Mart 2023 tarihinde ulaşılmıştır.
4. Balcı O, Gezginç K, Acar A Prenatal tanı yöntemleri. Kadın Doğum Dergisi 2006;5(1) :999-1005.