Doğum&Sonrası

Doğum

Doğum şeklini nasıl belirlerim?

Doğum şeklini belirleyen etkenler medikal ve sosyal nedenler olarak ayrılırlar.

Medikal sezaryen nedenlerini kısaca maddeler halinde ifade edecek olursak;

  1. Baş ile kadın leğen kemiği arasında uyumsuzluk: Başın iri olup leğen kemiği çıkışının dar olması nedeniyle normal doğum koşullarının uygun olmaması,
  2. İlerlemeyen travay: Hamile kadının doğum esnasında düzenli sancıları olmasına rağmen bebeğin vajina kanalından ilerlememesi,
  3. Fetal distres: Doğum sancıları sırasında bebeğin kalp atışının bozulması,
  4. Annede bazı sistemik hastalıklar,
  5. Bebeğin duruş bozuklukları, yan duruş, ilk hamilelerde makat geliş,
  6. Çoğul hamilelikler, ikizler üçüzler vb.
  7. Doğum esnasında plasentanın bebekten önde gelmesi,
  8. Plasentanın bebekten erken ayrılması olarak sıralayabiliriz.

Doğum yönteminin belirlenmesindeki sosyal nedenler ise; ileri anne yaşı, annede doğum korkusu, tedaviyle elde edilen zor hamilelikler olarak ifade edilebilir.

 

Normal doğum

1. Evre: Doğum sancıları

  • Latent faz

Bu faz genellikle doğumun en uzun ve en sakin kısmıdır. Saatler, günler ya da haftalar sürebilecek (genellikle çok fark edilmeyen ve rahatsızlık vermeyen kasılmalarla) ya da şüpheye yer bırakmayacak kasılmalarla, 2 ila 6 saatte tamamlanabilecek bir süreç içinde rahim ağzı incelir ve 3 santim kadar açılır. Bu fazda kasılmalar genellikle 30 ila 45 saniye sürer. Kasılma şiddeti hafif ila orta kuvvette arası düzenli ya da düzensiz olabilir ve giderek kısalır. Latent faz sırasında sırt ağrısı, kramp, batının alt bölgesinde basınç hissi, hazımsızlık, ishal, karında bir sıcaklık hissi, nişan gelmesi (kanla renklenmiş sümüksü bir sıvı), su gelmesi gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz.

  • Aktif faz

Doğumun aktif fazı ortalama 2 ila 3 saat sürer. Kasılmalar daha sık ve giderek daha güçlü hissedilir. Sancılar güçlendikçe, uzadıkça ve sıklaştıkça rahim ağzı 7 santimetreye kadar açılır. Kasılmalar sıklaştığı için dinlenmeye daha az zaman kalır. Muhtemelen bu aşamada artık hastaneye ya da doğum merkezine gelmiş olursunuz. Bu fazda kasılmalar sırasında giderek artan sancı ve rahatsızlık, artan sırt ağrısı, bacaklar rahatsızlık ya da ağırlık, halsizlik, giderek artan nişan gelmesi gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz.

  • Geçiş fazı

Geçiş fazı doğumun en zahmetli ama en kısa bölümüdür. Kasılmaların şiddeti birdenbire yükselir, çok güçlü bir hale gelir. 2 ila 3 dakikada bir gelmeye ve 60 ila 90 saniye sürmeye başlar. Zirveler çok şiddetli olur ve kasılmanın neredeyse tamamı boyunca sürer. Özellikle daha önce doğum yapmış kadınlar birden fazla zirve yaşayabilir. Kasılmalar hiç kesilmeyebilir ve aralarda gevşeyemeyebilir. Rahim ağzının 10 santim açılması için kalan son 3 santimlik açılma 15 dakika ila 1 saat sürer ama 3 saate kadar uzadığı da görülür. Bu fazda kasılmalar sırasında daha yoğun ve daha şiddetli sancı, bel ve/veya perine bölgesinde kuvvetli baskı, rektumda baskı hissi, rahim ağzındaki kılcal damarlardan daha fazlası çatladıkça nişan gelmesinde artış, çok bunalma, terleme, üşüme veya titreme, bacaklarda kramp ve kontrolsüzce titreme, mide bulantısı ve/veya kusma, kasılmalar arasında baş dönmesi, boğazda ve göğüste sıkışma hissi ve bitkinlik gerçekleşebilir.

2. Evre: Bebeğin doğumu

Rahim ağzı açıldığına göre, bebeği doğum kanalının kalan kısmından geçirip dışarı çıkarmak için ıkınarak yardım etmeniz gerekiyor. Ikınma ve bebeğin doğumu genellikle yarım saat ila 1 saat arasında sürer ama bazen 10 dakika kadar kısa veya 2 ila 3 saat gibi uzun sürebilir. İkinci evrede; kasılmalar sırasında sancı, karşı konulmaz bir ıkınma ihtiyacı, rektumda baskı hissi, ani bir güç tazelenmesi ya da bitkinlik çökmesi, gözle rahatça görülebilen kasılmalar, nişan gelmesinde artış, bebeğin başı belirirken vajinada karıncalanma, gerilme, yanma ya da batma hissi, bebeğiniz çıkarken kaygan ve ıslak bir his hissedebilirsiniz. Ancak epidural aldıysanız daha az şey hissedebilir hatta hiç hissetmeyebilirsiniz.

3. Evre: Plasentanın çıkışı

Bu evre genellikle 5 dakika ile yarım saat arasında süren doğumun son evresidir. Bebeğinizin rahimdeki hayati destek sistemi olan plasentanın dışarı atılmasıdır. Kasılmalarınız devam edecek ve her kasılma 1 dakika kadar sürecektir ve şiddeti hafiflemiş olacaktır ama siz hissetmeyebilirsiniz. Rahmin sıkıştırmasıyla plasenta rahim duvarından ayrılır ve rahmin alt kısmına veya vajinaya inerek oradan da dışarı atılır. Doktorunuz ya bir eliyle göbek bağını hafifçe çekip diğer eliyle karnınıza bastırarak ve yoğurarak ya da rahmin üst kısmına basınç uygulayıp gerektiği zaman ıkınmanızı söyleyerek size yardımcı olacaktır. Artık sona eren doğumun ardından kendinizi tamamen bitkin veya canlanmış hissedebilirsiniz.

 

Sezaryen ile doğum

Normal yollardan doğumun riskli veya mümkün olmadığı durumlarda doğum ameliyat ile yapılır. Sezaryen ameliyatında annenin karnının alt kısmı ve rahmin alt kısmına cerrahi kesi yapılarak bebek doğurtulur. Rahim boşluğu açılarak bebek buradan çıkarılır. Bu işlem esnasında yaşanabilecek olumsuzluklarda doğum forsepsi kullanılabilir. Sonrasında bebeğin plasentası da alınır ve rahim ve cilt arası tüm katlar dikilerek ameliyat bitirilir.

Bebeğim ve benim için sezaryeni mi yoksa, normal doğumu mu tercih etmeliyim?

Dünya Sağlık Örgütü kanıta dayalı 6 doğum uygulama önerisi ile sağlıklı anne ve bebek için güvenli bir şekilde doğum eyleminin gerçekleşebileceğini belirtmiştir. Bu öneriler:

  1. Doğumun kendiliğinden başlaması
  2. Doğum boyunca hareket özgürlüğü
  3. Doğum boyunca hamileye duygusal ve fiziksel destek verilmesi
  4. Gereksiz her türlü müdahaleden kaçınılması
  5. Doğumda sırtüstü yerine diğer pozisyonların desteklenmesi
  6. Doğum sonrası anne ve bebeğin bir arada kalması

Neden normal doğumu tercih edeyim?

Normal doğum esnasında doğuma mümkün olduğu kadar müdahale edilmediği için aktive olan tüm hormonlar anne ve bebeği doğuma sağlıklı bir şekilde hazırlamaktadır. Hamilelik ve doğum eylemi bedenin doğal ve sağlıklı bir fonksiyonu olduğu için normal doğumda sağlık kontrollerini yapma dışında başka bir müdahaleye gerek olmadığından sağlık profesyonelleri izleyici olmaktadırlar.

Her yapılan gereksiz müdahale, normal doğumu üstün kılan hormonların salınımında negatif etki yaratacaktır. Bu hormonlardan oksitosin uterustaki kasılmaya etkileri ile doğumun ilerlemesine yardımcı olur. Endorfin hormonu ise doğal bir ağrı kesicidir. Doğum esnasında kadının rahat hissetmesi için her şeyi yapar. Her iki hormonun da doğum sırasında seviyeleri yükselir. Sancıların şiddetinin artması ile bu sancılara vücudun pozisyon ve aktivite olarak verdiği yanıtlar bebeğin doğum kanalına inmesini ve yerleşmesini sağlar. Endorfin hormonu doğum ilerleyip ağrı arttıkça daha fazla miktarda serbest kalır ve acı algısı azalır. Endorfinler gerçekte doğumda görevlerini yerine getirmesi için kadınlara yardım eden düş-gibi bir durum yaratır. Kadının içinde bulunduğu bu düşsel durum, dış çevreden daha önemli hale gelir. Kadınlar kendi içgüdüleri ile travayın ilerlemesi ve travay ağrısının artması gibi olaylara daha fazla odaklanarak, bu eylemi bilge bir şekilde sonlandırabilir.

Evde doğum yapmak doğru mu?

Evde doğumun olumlu yönleri

  1. Hamilenin tanıdık bir çevrede doğum yapması, onun doğuma aktif olarak katılımını sağlar, ebe ile sıkı bir işbirliği yapmasına imkan verir. Alışıldık mekan, güven duygusu verir ve korkuları yok eder.
  2. Doğumdan sonraki ilk saatlerde evde bulunulması hem anne hem de bebek için uyumu kolaylaştırıcıdır. Yenidoğan için ev ortamı aile çemberine katılım için en uygun ortamdır.
  3. Ev ortamı kadının güvenlik, rahatlık, özgürlük ve mahremiyet gibi ihtiyaçlarını karşılamak için elverişlidir.
  4. Şahsi ve kişiye özel olarak doğuma eşlik edilmesi, doğum yapanı ‘kadın olarak ve eşiyle birlikte çift olarak güçlendirir.
  5. Kadın evde kendine rahatlatıcı bir ortam sağlayabilir ve doğum yapacağı mekanı ‘kişiye özel’ düzenleyebilir (hoşa giden müzik, koku vs).
  6. Öngörülen doğum pozisyonları ve davranış şekilleri yoktur. Kadın en rahat ettiği pozisyonu tercih edebilir, sık sık pozisyon değiştirebilir. Kasları gevşeten ve doğumu kolaylaştırıcı etkisi olduğu bilinen sıcak duş yöntemini kullanabilir.
  7. İlaca veya tıbbi müdahaleye ihtiyaç yoktur.
  8. Hastane doğumlarına kıyasla %68 daha ucuzdur.
  9. Bebeklerin “karışma” riski yoktur.
  10. Hastanede olmaya bağlı hastane kaynaklı enfeksiyon gelişme riski yoktur.
  11. Diğer çocukların bakımı ve ev işleri kesintiye uğramaz.
  12. Hamileye doğum sırasında eşi, annesi, kız kardeşi, arkadaşı gibi pek çok kişiyle birlikte olma imkanı verir.
  13. Evde doğum sonrası emzirme oranları yüksektir. Anne-bebek iletişimi erken dönemde başlar.
  14. Eşler ve diğer aile üyelerinin doğum sürecine katılmasına imkan verir. Aile bireylerinin mutluluk ve sevinçlerini paylaşmasını, doğum anını hep birlikte kutlamalarını sağlar.

Evde Doğumun Olumsuz Yönleri

  1. Her doğum bir risk taşır. Evde yapılan doğumda, transferi gerektiren bir durum belirirse; hastaneye ulaşıp, müdahale edilene kadar geçen süre zaman kaybı olabilir. Ancak yapılan çalışmalar, tecrübeli ebelerin olası problemleri erkenden tanılayıp, zamanında transferi sağladığını ortaya koymaktadır.
  2. Evde uzman ekip ve ekipman bulunmaz.

Suda doğum nedir?

Suda doğum, sıcak su içeren küvetlerde gerçekleşen alternatif bir doğum şeklidir. Kadınların bir kısmı doğum gerçekleşene kadar suda kalmayı tercih ederken diğerleri çocuğun doğumunun da suda gerçekleşmesini isterler. Suda doğumda bebek, doğum stresinden sonra 9 aydır içinde bulunduğu sıcak ve ıslak rahimden çıkınca kendini yine alışık olduğu sıcak ve ıslak bir ortamda bulmanın rahatlığını yaşar. Ayrıca anne daha az ağrı ve daha az endişe ile doğum sürecini tamamlar. Sağlık profesyonellerinin bir kısmı azalan stres ile bebekte görülebilecek komplikasyonların azalacağına inanmaktadır. Anne adayına doğum sancıları başladığında özel olarak hazırlanmış bir kıyafet giydirilir, 35 ila 37 derece sıcaklık arasındaki bir havuza alınır.

Suda doğumun alanında uzman sağlık profesyonellerince, hastanede gerçekleştirilmesi gerekir. Doğum eylemi sürecinde suni sancı, epidural anestezi uygulanmaz. Sıcak suyun gevşetici etkisinden yararlanılır. Doğum gerçekleştirildikten sonra anne kanama kontrolü için normal doğum masasına alınırken bebek de bakıma alınır.

Suda doğumun anne için avantajları:

  • Sıcak su daha konforlu, hareket kabiliyeti olan ve yatıştırıcı etkisi olan bir alandır.
  • Doğumun son evresinde suyun kadının enerjisini yükselttiği görülmüştür.
  • Annenin daha rahat hareket etmesi daha kolay pozisyon almasını sağlar.
  • Annede daha etkili kasılmalar gözlenir.
  • Anksiyeteden kaynaklı kan basıncı yüksekliği daha azdır.
  • Stres kaynaklı hormon düzeyi daha azdır. Bu durumda, salgılanan endorfin ağrı kesici etki gösterir.
  • Su, bacak arasının daha elastik ve rahat bir pozisyonda olmasını sağladığından ciddi kesilerin görülme sıklığını azaltır.
  • Suyun verdiği rahatlıkla anne adayı doğuma daha iyi odaklanır.

Suda doğumun bebek için avantajları:

  • Amniyotik keseye benzer ortam sunar.
  • Doğum stresinden uzak kalır, bebek kendini güvende hisseder.

Kimler suda doğum yapamaz?

Kadınların aşağıdaki durumlarda suda doğum yapması sakıncalı olabilir:

  • Bebeğin ters geldiği durumlarda
  • Çoğul hamilelik, iri bebek veya erken doğum durumlarında
  • Annenin suyunun erken gelmesi, plasentanın bebeğin önünde olması veya aşırı kanama
  • Bebeğin rahim içinde sıkıntıda olduğu ve sürekli kalp atımı izlenmesi durumlarında
  • Anne aşırı kiloluysa veya baş ile pelvisin uygun olmadığı durumlarında
  • Annede sistemik hastalıklar veya enfeksiyonlar olması durumlarında

Epidural anestezi ile doğum nasıl olur?

Doğum ağrısı, doğada bilinen en şiddetli ağrılardan biri olduğu için doğum ağrısını azaltmak için pek çok yöntem üzerine çalışılmıştır. Analjezi uygulamasına anne, kadın doğum uzmanı ve anestezi uzmanı doğumun seyrine göre ortak karar vermektedir. Epidural anestezi, çok ince bir kateter ile belden epidural saha bölgesine girilmesi ve lokal anestezik maddelerin verilmesi ile yapılır.

Referanslar:

  1. Murkoff HE ve Mazel S. Bebeğinizi beklerken sizi neler bekler. ISBN: 975 331 120-5. 2013.
  2. Ameliyat ile doğum (Sezaryen). http://www.tjod.org/ameliyat-ile-dogum-sezaryen/ adresinden Mart 2023 tarihinde ulaşılmıştır.
  3. Sayıner FD ve Özerdoğan N. Doğal doğum. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2009;2(3):143-148.
  4. Onat Bayram G. Kanıta dayalı uygulamalar doğrultusunda alternatif bir doğum yöntemi: evde doğum. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi.2009;2(3):99-104.
  5. American Pregnancy Association. http://americanpregnancy.org/labor-and-birth/water-birth/ adresinden Mart 2023 tarihinde ulaşılmıştır.
  6. Yıldızhan R ve ark. Doğumda Epidural Analjezi. Van Tıp Dergisi. 2008;15(4):116-119